آیا منطق دانان قدیم از استلزام مادی آگاه بوده اند؟

ترکیب تابع ارزشی p  با ماتریس [1011] که از آن در منطق جدید به استلزام مادّی تعبیر می شود و کذب مقدّم یا صدق تالی شرط لازم و کافی صدق آن به شمار می آید، معادل ترکیب های تابع ارزشی  و  در منطق جدید است که دارای همان ماتریس می باشد. این ترکیب اساسی ترین مفهوم منطق جدید محسوب می شود و در استدلال های پیچیدۀ ریاضی نتایج رضایت بخشی داده است. آگاهی یا عدم آگاهی منطق دانان قدیم از شروط صدق این ترکیب سئوالی اساسی و بنیادین در منطق تطبیقی است که پاسخ آن می تواند سایر مباحث تطبیقی در منطق را تحت تأثیر قرار دهد. پاسخ های مختلفی را که تاکنون به این سؤال داده شده است، می توان در رویکردهای زیر خلاصه نمود: 1) اتفاقیة عامه همان استلزام مادی است. 2) تعریف متصلۀ مقسمی با تعریف استلزام مادی یکی است. 3) شروط صدق متصلۀ مقسمی با شروط صدق استلزام مادی یکی است. 4) آگاهی ابن سینا از شروط صدق استلزام مادی به دلیل وجود قرائن مختلف، له و علیه آن، در متون وی مورد تردید است. 5) شروط صدق اتفاقی اعمّ با شروط صدق استلزام مادی یکی است. 6) شروط صدق هیچ یک از انواع شرطی با شروط صدق استلزام مادی یکی نیست و منطق دانان قدیم از شروط صدق استلزام مادی آگاه نبوده اند. در این مقاله به بررسی و تحلیل این رویکردها و نقد دلایل و مستندات آنها می پردازیم و تلاش می کنیم تا با کنار گذاشتن پیش فرض ها و درنظر گرفتن جمیع جوانب موضوع به وحدت نظر در این موضوع بنیادین دست یابیم و پایه ای استوار برای تحقیقات بعدی در قلمرو منطق تطبیقی فراهم آوریم. بر اساس این تحقیق شروط صدق استلزام مادی منطق جدید بر شروط صدق هیچ یک از انواع شرطی در منطق قدیم منطبق نیست و دلایل رویکردهایی که به آگاهی ابن سینا از شروط صدق استلزام مادی حکم کرده اند و یا در جستجوی یافتن قضیه ای با شروط صدق مشابه برآمده اند، از پشتوانۀ کافی برخوردار نیست. در صورت قبول این نظر منطق های قدیم و جدید دو نظام منطقی مختلف به حساب می آیند که با وجود برخی اشتراک ها در اصول و مبانی، از یکدیگر فاصلۀ زیادی دارند؛ چنانچه هندسه های اقلیدسی و غیراقلیدسی و نیز فیزیک نیوتن و فیزیک اینشتین نیز دو نظام هندسی یا فیزیکی مستقل اند.